روانشناسی ترید چیست؟ اشتباهات ذهنی تریدرها و راه‌های غلبه بر آن‌ها

“بازار وسیله‌ای برای انتقال پول از افراد عجول به صبور است.” این جمله را یکی از سرمایه‌گذاران افسانه‌ای بازارهای مالی یعنی وارن بافت بیان کرده است. احساسات درونی بزرگ‌ترین تهیه برای هر تریدر در بازارهای مالی به‌شمار می‌روند که اگر به‌درستی مدیریت نشوند، نتایج فاجعه‌باری را رقم می‌زنند. بسیاری از کسانی که در بازارهای مالی دچار ضرر و زیان سنگین می‌شوند، آشنایی کافی با مهارت‌های روانشناسی ترید ندارند. در مطلب حاضر، قصد داریم به بررسی اهمیت روانشناسی ترید در بازارهای مالی بپردازیم.

 

روانشناسی ترید چیست؟ 

روانشناسی ترید (Trading Psychology) مفهومی است که به بررسی تأثیر مسائل روحی و روانی (احساسات، سوگیری‌‌های شناختی، خودکنترلی و حالات ذهنی) روی کیفیت معامله‌گری می‌پردازد. هر معامله‌گری که به‌دنبال موفقیت در بازارهای مالی است،‌ باید در وهله اول توانایی کنترل احساسات خود را داشته باشد. در کنار این موضوع لازم است با استفاده از ابزارهای روانشناسی ترید در بازارهای مالی، احساسات کلی حاکم بر بازار را نیز در شرایط گوناگون بررسی کند. تجربه نشان می‌دهد در بسیاری از اوقات، نوسانات قیمت ارزهای دیجیتال ناشی از احساسات جمعی سرمایه‌گذاران رقم می‌خورد. 

اهمیت روانشناسی ترید در بازارهای مالی 

درک این نکته که همه چیز در معامله‌گری تحت کنترل شما نیست، کمک می‌کند تا مسیر درست را برای موفقیت پشت سر بگذارید. روی‌هم‌رفته، چهار رکن اصلی در تبدیل شدن به معامله‌گر حرفه‌ای را می‌توان به‌صورت زیر برشمرد: 

• کنترل احساسات 
• مدیریت ریسک
• تحلیل تکنیکال 
• تحلیل فاندامنتال 

بسیاری از تریدرهای حرفه‌ای بر این باورند که کنترل احساسات مهم‌ترین اصل در معامله‌گری ارزهای دیجیتال است. اگر فردی نتواند احساسات خود را به‌درستی مدیریت کند، حتی اگر مهارت بسیار بالایی در تحلیل تکنیکال و فاندامنتال داشته باشد، قادر به استفاده صحیح و به‌موقع از دانش خود نخواهد بود. وارن بافت جمله معروفی در این زمینه دارد: 

“تا زمانی که نتوانید بدون واهمه شاهد کاهش ۵۰ درصدی قیمت سهام خود باشید، نباید در بازار سهام باشید.”

این جمله را می‌توان به سایر بازارهای مالی از جمله ارزهای دیجیتال نیز تعمیم داد. 

از سویی دیگر، شما نمی‌توانید بدون درک صحیح از احساسات سایر معامله‌گران تصمیم درست برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال بگیرید. گاهی اوقات داده‌های تحلیل تکنیکال و فاندامنتال حکایت از آماده بودن شرایط برای رشد قیمت یک دارایی دارند، اما به‌دلیل وجود موج گسترده احساسات نزولی در بازار، قیمت آن کاهش پیدا می‌کند. آشنایی با مفاهیم روانشناسی ترید در ارز دیجیتال کمک می‌کند تا تحولات بازار را به‌درستی تحلیل کنید و بهترین زمان برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال را بیابید. 

 

سرفصل‌های روانشناسی ترید چیست؟ 

مهم‌ترین سرفصل‌های روانشناسی ترید را می‌توان به صورت زیر برشمرد: 

ترس (Fear)

معمولا ترس در دو حالت به سراغ معامله‌گران می‌آید. در حالت نخست، معامله‌گر نگران آن است که فرصت‌های معاملاتی موجود در بازار را از دست دهد. در شرایط دیگر، معامله‌گر نگران است که پوزیشن معاملاتی‌اش وارد ضرر شود. وجود احساس ترس در معامله‌گر ذاتا امر منفی نیست و می‌تواند جلوی رفتارهای بی‌محابا را بگیرد. به‌شرط آنکه مانع از تصمیم‌گیری به‌موقع و منطقی نشود. 

 

طمع (Greed)

طمع بزرگ‌ترین دشمن درونی هر معامله‌گر است. فرض کنید وارد یک معامله می‌شوید و میزان حد سود خود را برابر با ۲۰ درصد تعیین کرده‌اید. بعد از مدتی، سود مد نظر محقق می‌شود؛‌ اما احساس طمع برای کسب سود بیشتر، مانع از بستن پوزیشن معاملاتی می‌گردد. در این حالت،‌ بازار به‌صورت ناگهانی برمی‌گردد و نه‌تنها سود ۲۰ درصدی از بین می‌رود؛ بلکه ممکن است منجر به ضرر و زیان شما شود. پایبندی به پلن‌های معاملاتی مهم‌ترین راه برای کنترل طمع در معامله‌گری است. 

 

امید کاذب (False hope)

داشتن امید برای موفقیت در معامله‌گری یک ضرورت است؛‌ اما وقتی امید مانع از نگاه واقع‌بینانه به تحولات بازار شود، می‌تواند ضرر و زیان قابل توجهی به‌دنبال داشته باشد. در واقع امید کاذب باعث می‌شود معامله‌گر اشتباه خود را به موقع نپذیرد و فرصت جبران آن را از دست بدهد. 

 

انتقام (Revenge)

یکی از مهم‌ترین نشانه‌های بلوغ یک معامله‌گر، توانایی درک زمان دوری از ترید است. گاهی اوقات لازم است دست از ترید بکشید و در گوشه‌ای به تماشای تحولات بازار بپردازید.

اگر از نظر ذهنی در شرایط عادی قرار ندارید، به هیچ عنوان نباید دست به معامله بزنید. در این حالت معمولا نمی‌توانید به درستی تمرکز کنید. این اتفاق در زمان خستگی زیاد، بیماری جسمی، عصبانیت، استرس بالا و … رخ می‌دهد. فراموش نکنید نمی‌توان با معامله کردن از بازار بابت ضرر و زیان معاملات قبلی انتقام گرفت. پیشنهاد می‌کنیم یک قاعده مشخص برای پرهیز از معامله کردن در صورت ضرر و زیان برای خود تنظیم کنید. به‌عنوان مثال، اگر در طول یک هفته معادل 5 درصد موجودی حساب خود ضرر کردید، به مدت یک هفته ترید نکنید. 

 

اعتماد به نفس کاذب (Overconfidence)

گاهی اوقات ممکن است پس از چند معامله سودآور، احساس اعتماد به نفس کاذب در معامله‌گر شکل بگیرد. این احساس موجب می‌شود که در معاملات آینده جانب احتیاط را تا حدی رها کند و دست به تصمیم‌های پرریسک بزند. فراموش نکنید که هیچ معامله‌گر باتجربه‌ای از اشتباه کردن مصون نیست. 

 

مفاهیم کلیدی روانشناسی ترید در بازارهای مالی 

مفاهیم متعددی در زمینه روانشناسی ترید در بازارهای مالی وجود دارند. دو مورد از این مفاهیم روانشناسی ترید اهمیت به‌مراتب بیشتری دارند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم. 

 

۱. فاد (FUD) 

FUD مخفف عبارت “Fear, Uncertainty, Doubt” به‌معنی “ترس، عدم اطمینان و شک” است. به زبان ساده FUD شرایطی را توصیف می‌کند که موج منفی گسترده‌ای نسبت به یک دارایی، یک طبقه از دارایی‌ها و یا کل بازار مالی بین معامله‌گران به‌راه می‌افتد. دلیل اصلی چنین نگرشی نیز معمولا انتشار اخبار یا شایعه‌های منفی است. 

این موضوع باعث می‌شود که شاهد تصمیمات لحظه‌ای مبتنی بر هیجان در بین معامله‌گران باشیم. اتفاقی که باعث نوسانات منفی شدیدی در قیمت رمزارزها می‌شود. آن دسته از کسانی که پشت پرده انتشار اخبار دروغین در بازارهای مالی هستند، بیشترین سود را از رفتارهای غلط و هیجانی معامله‌گران می‌برند. از طرفی دیگر، بسیاری از معامله‌گران تازه‌کار هم در زمان کوتاهی بخش قابل توجهی از سرمایه خود را از دست می‌دهند. 

۲. فومو (FOMO)

FOMO مخفف جمله “Fear of Missing Out” به‌معنی ترس از دست دادن است. فومو یکی از چالش‌های روان شناختی در بازار ارزهای دیجیتال است که دامن بسیاری از معامله‌گران را می‌گیرد. معمولا فومو از نظر زمانی در نقاط اوج قیمت ارزهای دیجیتال و نزدیک به انتهای روندهای صعودی رخ می‌دهد. در چنین شرایطی جو کاملا مثبتی در بازار حکم فرماست و بسیاری از سرمایه‌گذاران نسبت به تداوم روند مثبت امیدوار هستند. 

این فضا باعث می‌شود تا بسیاری از معامله‌گران به‌خاطر ترس از دست دادن فرصت‌های کسب سود، تصمیم به خرید دارایی بگیرند. غافل از اینکه نتایج تحلیل بنیادی و تکنیکال حکایت از نزدیک شدن به پایان روند صعودی دارند. نکته کلیدی است که از فومو بر اساس نشر اخبار شکل نمی‌گیرد. بلکه یک احساس درونی است که به‌فعالان بازارهای مالی دست می‌دهد. 

بیشتر بخوانید: فومو چیست و چرا خطرناک است؟

ابزارهای روانشناسی ترید ارز دیجیتال 

ابزارهای متعددی برای روانشناسی ترید ارز دیجیتال وجود دارند. در ادامه، 5 مورد از ابزارهای کاربردی در این حوزه را معرفی می‌کنیم. 

 

۱. شاخص ترس و طمع (Fear & Greed Index)

شاخص ترس و طمع ارز دیجیتال نشان‌دهنده احساسات کلی حاکم بر بازار کریپتوکارنسی در هر لحظه است. این شاخص به‌صورت کمی بین ۰ تا ۱۰۰ اندازه‌گیری می‌شود. وقتی شاخص روی عدد صفر باشد، به‌معنی آن است که بازار در وضعیت ترس شدید (Extreme Fear) به‌سر می‌برد. بر عکس با رسیدن این شاخص به عدد ۱۰۰، بازار در وضعیت طمع حداکثری (Extreme Greed) خواهد بود. 

برای محاسبه شاخص ترس و طمع از مواردی مانند میزان نوسان قیمت، حجم معاملات، نظرات کاربران در شبکه‌های اجتماعی و نظرسنجی‌ها استفاده می‌شود. معمولا برای تفسیر شاخص ترسی و طمع ارز دیجیتال از جدول زیر استفاده می‌شود. 

محدوده شاخص ترس و طمع ارز دیجیتال	تفسیر شاخص ترس و طمع کریپتو
۰ تا ۲۴	ترس شدید
۲۵ تا ۴۵	ترس
۴۶ تا ۵۴	خنثی
۵۵ تا ۷۴	طمع
۷۵ تا ۱۰۰	طمع شدید

 

نکته کلیدی که باید در نظر داشته باشید آن است که معمولا شاخص در شرایط ترس شدید و طمع شدید در ناپایدارترین شکل ممکن به‌سر می‌برد. بر این اساس وقتی شاخص به محدوده طمع شدید وارد می‌شود، باید منتظر اصلاح زودهنگام قیمت ارز دیجیتال باشید. عکس این موضوع برای محدوده طمع شدید صدق می‌کند. 

سایت‌های مختلفی هستند که نمودار شاخص ترس و طمع کریپتو را به‌صورت رایگان در اختیار شما قرار می‌دهند. به‌عنوان مثال می‌توان به سایت coinglass.com اشاره کرد که نمودار لجظه‌ای شاخص ترس و طمع بیت کوین را ارائه می‌دهد. 

 

۲. پلن معاملاتی اختصاصی (Trading Plan)

گاهی اوقات، تصمیم‌گیری‌های هیجانی ناشی از نداشتن برنامه مشخص هستند. وقتی پلن معاملاتی مشخص داشته باشید، امکان غافل‌گیر شدن شما در بازار کاهش می‌یابد. ضمن اینکه خود را از قبل برای شرایط غیرمنتظره آماده می‌کنید. منظور از پلن معاملاتی اختصاصی این است که توانایی پاسخ به سوالات زیر را قبل از ورود به معامله داشته باشید: 

• چرا یک دارایی را برای معامله انتخاب می‌کنید؟
• بهترین زمان برای ورود به معامله را چگونه انتخاب می‌کنید؟ 
• حداکثر سود و زیان مجاز برای معامله چقدر است؟ 
• چه زمانی تصمیم به خروج از معامله می‌گیرید؟

۳. چک لیست معامله (Pre-Trade Checklist)

گاهی اوقات ممکن است به‌دلیل سرعت بالا در تصمیم‌گیری برای معامله دچار اشتباه شوید یا برخی از نکات مهم را فراموش کنید. داشتن یک چک لیست کمک می‌کند تا جلوی این اتفاق را بگیرید. پیشنهاد می‌کنید مهم‌ترین اجزای پلن معاملاتی خود را در قالب یک چک لیست آماده و قبل از ورود و خروج در معاملات، آن را بررسی کنید. 

 

۴. ژورنال معاملاتی (Trading Journal)

ژورنال معاملاتی یک سند مانند فایل اکسل است که اطلاعات سوابق معاملات در آن درج می‌شود که عبارت‌اند از: 

• نام دارایی 
• حجم معامله 
• نوع معامله (اسپات، فیوچرز و …) 
• زمان باز و بسته کردن پوزیشن معاملاتی 
• نوع پوزیشن معاملاتی (لانگ یا شورت) 
• قیمت باز کردن و بستن پوزیشن معاملاتی 
• استراتژی معاملاتی 
• نوع ثبت سفارش 
• موفقیت یا شکست هدف‌گذاری پوزیشن معاملاتی 
• میزان سود یا ضرر در پوزیشن معاملاتی 

هدف از تهیه ژورنال معاملاتی ارزیابی عملکرد تریدر در گذر زمان است. به‌کمک اطلاعات موجود در ژورنال معاملاتی می‌توانید نقاط ضعف و قوت خود در معامله‌گری را شناسایی کنید. تصمیمات آینده خود را بهبود بخشید. 

 

۵. تحلیل درون زنجیره‌ای (On-Chain Analysis)

تمام تراکنش‌های رمزارزها به‌صورت شفاف و در لحظه در بلاک‌چین آن ثبت و ضبط می‌شوند و برای عموم در دسترس هستند. بسیاری از سایت‌ها هستند که در زمینه تحلیل داده‌های درون زنجیره‌ای فعالیت می‌کنند. در تحلیل بیت کوین به‌کمک این داده‌ها می‌توان به‌اطلاعات ارزشمندی دست پیدا کرد که عمدتا نشان‌دهنده میزان عرضه و تقاضای این رمزارز است. ضمن اینکه تصویر دقیقی از رفتار جمعی معامله‌گران در اختیار شما قرار می‌دهند. 

به‌عنوان مثال، رفتار نهنگ‌ها در نوسان قیمت ارزهای دیجیتال نقش بسزایی دارد. داده‌های درون زنجیره‌ای به شما کمک می‌کنند تا کیف پول نهنگ‌ها را زیر نظر بگیرید و براساس تراکنش‌های ورودی و خروجی آن‌ها، خود را برای معامله کردن آماده کنید. 

 

کلام پایانی 

در این مطلب بررسی کردیم ابعاد گوناگون روانشناسی ترید چیست و چه ابزارهایی برای روانشناسی ترید ارز دیجیتال وجود دارند. لازم است تأکید کنیم بدون مهارت در کنترل احساسات هیچ شانسی برای موفقیت در معامله‌گری نخواهید داشت. پیش از هر چیز روی تقویت مهارت‌های مدیریت ذهن کار کنید تا بتوانید با آرامش کافی وارد دنیای معامله‌گری شوید. در غیر این صورت، تصمیم‌های هیجانی نتایج فاجعه‌باری را برای شما به دنبال خواهند داشت. 

 

سوالات متداول 

۱. بهترین کتاب روانشناسی ترید چیست؟ 

کتاب روانشناسی ترید از مارک داگلاس با نام معامله‌گر منضبط (The Disciplined Trader) بهترین منبع در این زمینه است. 

۲. مهم‌ترین مهارت برای موفقیت در ترید چیست؟

توانایی مدیریت احساسات مهم‌ترین مهارت برای موفقیت در ترید به شمار می‌رود. 

۳. مهم‌ترین مشکلات روانشناسی ترید چیست؟

ترس، طمع، امید کاذب، انتقام و اعتماد به نفس کاذب مهم‌ترین مشکلات روانشناسی ترید هستند.